Ngành công nghiệp trò chơi điện tử đã tồn tại hơn nửa thế kỷ, với những ví dụ sớm nhất có thể truy vết về tận cuối những năm 1950. Cũng như bất kỳ loại hình truyền thông nào khác, dù là nghệ thuật, văn học hay truyền hình, game đã trải qua không ít xu hướng và sự tiến hóa trong suốt chặng đường dài đó. Kết quả là, một số thể loại game đã dần bị mai một theo dòng lịch sử hoặc bị hòa nhập vào các thể loại khác mạnh mẽ hơn.
Các biểu tượng game đại diện cho nhiều thể loại, minh họa sự đa dạng của ngành công nghiệp game
Mặc dù có vẻ khó lòng để những thể loại game này trở lại thành trụ cột chính của ngành công nghiệp, sẽ thật tuyệt vời nếu thấy một vài nhà phát triển game mới thử sức với những cảm hứng cũ, chỉ để xem chúng có còn sức hút hay không. Người ta vẫn nói: thứ lỗi thời của ngày hôm nay sẽ là retro của ngày mai. Một nhà phát triển game đầy tham vọng nào đó có thể tạo nên một cuộc lội ngược dòng ngoạn mục cho những phong cách gameplay đã bị lãng quên từ lâu. Chúng ta sẽ vô cùng tán thưởng một nỗ lực hồi sinh bất kỳ thể loại game nào trong số chín thể loại dưới đây.
Những Thể Loại Game Cổ Điển Đáng Được Hồi Sinh
1. Phiêu Lưu Bằng Văn Bản (Text Adventures)
Hãy Lấy Cái Bình Nước Kia Đi
Trong những ngày đầu của game máy tính tại gia, đồ họa là một thứ xa xỉ viển vông. Một chiếc máy tính thời đó đã dốc hết sức chỉ để hiển thị từng dòng văn bản, nên các yếu tố hình ảnh thực sự không khả thi. Chính trong kỷ nguyên này, những game phiêu lưu bằng văn bản như Zork đã vươn lên, trở thành một “sân khấu của trí tưởng tượng” cho những ai biết cách phát huy khả năng hình dung của mình.
Màn hình giới thiệu game Zork I, một tựa game phiêu lưu bằng văn bản kinh điển
Trong những tựa game này, mọi thứ được mô tả chi tiết cho bạn bằng một đoạn văn dài (hoặc đôi khi không quá dài), từ những gì bạn thấy, những gì bạn có thể lấy, đến nơi bạn có thể đi. Đây là thời điểm trước khi con trỏ chuột ra đời, vì vậy bạn phải gõ các lệnh cụ thể vào một dấu nhắc lệnh như “đi về phía tây” (go west) hoặc “lấy kiếm” (get sword).
Đây là một thể loại đòi hỏi khả năng suy nghĩ đột phá, vì các tính năng hữu ích của một căn phòng hay vật phẩm không phải lúc nào cũng hiển nhiên chỉ từ mô tả. Phiêu lưu bằng văn bản phần lớn đã được hòa nhập vào tiểu thuyết trực quan (visual novels) và game nhập vai (RPGs), nhưng sẽ thật thú vị nếu thấy một câu chuyện ngang tầm với những game như Disco Elysium mà không có bất kỳ yếu tố hình ảnh nào cả.
2. Game Bắn Súng Hồng Ngoại (Light Gun Games)
Công Nghệ Đã Sẵn Sàng
Súng hồng ngoại từng là một trong những phương tiện điều khiển game phổ biến, cả tại nhà và trong các khu game thùng (arcade). Một trong những tựa game bắn súng hồng ngoại nổi tiếng nhất từng được tạo ra là Duck Hunt trên hệ máy NES, mặc dù cũng có rất nhiều game thùng kinh điển như House of the Dead, Point Blank và Time Crisis. Đi chơi arcade mà không dành ít nhất vài phút để cầm khẩu súng nhựa bóp cò thì thật là thiếu sót.
Người chơi nhắm mục tiêu trong game bắn súng hồng ngoại Time Crisis tại thùng máy arcade
Súng hồng ngoại gặp khó khăn trong việc duy trì chỗ đứng, không chỉ vì xu hướng chơi game bằng thiết bị ngoại vi đã giảm dần, mà còn vì sự thay đổi định dạng TV đã khiến cảm biến dựa trên ánh sáng trở nên lỗi thời. Tuy nhiên, vẫn còn một số ít game bắn súng hồng ngoại có thể chơi tại nhà sử dụng công nghệ như bộ điều khiển Joy-Con. Rõ ràng, việc tạo ra một tựa game bắn súng hồng ngoại hoàn toàn mới cho bất kỳ hệ máy nào ngoài Switch hoặc Switch 2 sẽ là một thách thức lớn, nhưng thể loại này là một trụ cột quan trọng của lịch sử game thùng nên nó xứng đáng tồn tại, và tốt nhất là với phần cứng lý tưởng của nó.
3. Platformer Màn Hình Ngang (Side-View Platformer)
Mở Rộng Tầm Nhìn Của Bạn
Đây là một sự thật thú vị: trước Super Mario Bros., rất nhiều game platformer sử dụng màn hình tĩnh, cố định vì các nhà phát triển chưa tìm ra cách để làm cho cảnh nền cuộn. Thay vì vậy, những game này sẽ trình bày bản đồ lớn hơn với các sprite nhân vật nhỏ hơn, hiển thị hành động từ góc nhìn ngang. Điều này bao gồm các game như Donkey Kong, Burger Time và Dig-Dug.
Gameplay màn hình ngang của game Burger Time, một thể loại platformer cổ điển tập trung vào không gian hẹp
Đồ họa cuộn cảnh ngày nay không còn là vấn đề, vì vậy nếu bạn định làm một game platformer, không có lý do thực sự nào để không chọn cách tiếp cận phức tạp hơn. Tuy nhiên, những game như Burger Time lại thú vị chính bởi vì hành động trong game diễn ra rất cô đọng và dồn dập. Nó có tốc độ nhanh, gần như gây cảm giác ngột ngạt, thực sự nhấn mạnh vào sự tính toán thời gian và kỹ năng. Toàn bộ bản đồ nằm ngay trước mắt bạn, và bạn cần nhận thức 100% về vị trí của mọi thứ. Đây sẽ là một thể loại tuyệt vời để làm các game mang tính cạnh tranh.
4. Giải Đố Kết Hợp Chiến Thuật (Puzzle-Strategy)
Thử Thách Trí Não Thực Sự
Đôi khi, trong các game chiến thuật nhập vai (strategy RPGs), bạn có thể gặp một nhiệm vụ mang tính giải đố, chẳng hạn như “đánh bại kẻ thù này bằng đơn vị cụ thể này” hoặc “phá hủy mục tiêu này mà không chạm vào chướng ngại vật kia”.
Trong những game đó, phần chiến đấu chiến thuật vẫn là yếu tố chính thu hút, và các câu đố chỉ là một chút gia vị thêm vào. Tuy nhiên, trong quá khứ, đã có những tựa game quản lý để kết hợp giải đố và chiến thuật với mức độ ngang nhau.
Cấp độ đầu tiên của game Lemmings, minh họa lối chơi giải đố chiến thuật độc đáo
Tựa game nổi tiếng nhất của thể loại lai đặc biệt này là Lemmings, một game mà bạn không chỉ cần điều khiển và quản lý số lượng lớn các đơn vị tự hành, mà còn cần giải một câu đố mở gồm bẫy và địa hình để dẫn dắt chúng đến nơi an toàn. Đã có một số game lấy cảm hứng từ công thức này; “Lemmings” thậm chí còn là một thẻ tìm kiếm riêng trên Steam. Mặc dù vậy, đã rất lâu rồi không có tựa game nổi bật nào kết hợp giải đố và chiến thuật ở mức độ ngang nhau, và với sự lai tạo thể loại đang ở mức cao nhất hiện nay, đây có thể là thời điểm tốt cho sự trở lại của dòng game này.
5. Game Giáo Dục Giải Trí (Edutainment)
Vừa Vui Vừa Học!
Ngay từ những năm 80, game đã cố gắng kết hợp cả yếu tố giáo dục lẫn giải trí, trong một thể loại thường được gọi là edutainment.
Khu vực đồng cỏ trong game giáo dục Putt-Putt Saves the Zoo
Có một số game thuộc thể loại này trên console, nhưng nếu bạn là thế hệ 9x, bạn có lẽ sẽ nghĩ đến những game kinh điển như Carmen Sandiego, Super Solvers và nhiều game phiêu lưu của Humongous Entertainment. Bạn đang tự dối lòng nếu nói rằng mình không học được ít nhất một điều gì đó từ những trò chơi đó.
Phong cách truyền thông giáo dục đặc trưng đó thật không may đã lỗi thời, với hầu hết các nhà phát triển liên quan đã giải thể từ lâu hoặc bị sáp nhập bởi các công ty khác. Rõ ràng, edutainment sẽ không bao giờ có mức độ sản xuất hoặc gameplay như một bản phát hành thông thường, nhưng nó vẫn là một phần của lịch sử game, chưa kể đến tuổi thơ tập thể của chúng ta. Những game thủ lớn lên cùng những trò chơi đó có lẽ sẽ rất thích có những tựa game mới với chất lượng tương tự cho con cái của họ.
6. Game Bắn Súng Trên Ray (Rail Shooter)
Để Kẻ Thù Tự Đến Với Bạn
Trong một game bắn súng góc nhìn thứ nhất hoặc thứ ba, bạn điều khiển nhân vật của mình khi họ săn lùng những kẻ địch không ngờ tới để bắn hạ. Tuy nhiên, trong một game bắn súng trên ray (rail shooter), mục tiêu thay vào đó sẽ di chuyển về phía bạn, dù bạn đang đi bộ hay bay trên bầu trời. Bạn có thể cho rằng điều này là thừa thãi, vì chúng ta đã đề cập đến game bắn súng hồng ngoại.
Gameplay game bắn súng trên ray Space Harrier, di chuyển cố định và nhắm mục tiêu
Thật vậy, nhiều game bắn súng hồng ngoại cũng là rail shooter, chẳng hạn như House of the Dead đã nói ở trên, nhưng điều đó không có nghĩa là hai thể loại này loại trừ lẫn nhau. Chẳng hạn, các game như Star Fox, Space Harrier và Sin and Punishment là rail shooter với cách điều khiển truyền thống. Khi bạn không phải lo lắng quá nhiều về việc điều khiển nhân vật của mình, bạn có thể tập trung nhiều hơn vào việc bắn hạ kẻ thù đang đến và đạt được điểm số thật cao.
Game bắn súng trên ray cũng rất tuyệt vời để tạo ra những trò chơi ấn tượng về mặt hình ảnh, vì việc thả bom hoặc sử dụng kỹ năng đặc biệt và thấy kẻ thù bị quét sạch hàng loạt mang lại cảm giác vô cùng mãn nhãn. Điểm số cao và đồ họa bắt mắt sẽ làm cho thể loại này trở nên hoàn hảo cho việc livestream trong kỷ nguyên hiện đại.
7. Game Thể Thao Arcade (Arcade Sports)
Ít Thực Tế Hơn, Vui Hơn Nhiều
Phần lớn các game thể thao được phát hành ngày nay đều tập trung vào tính chân thực, cấp phép cho những cầu thủ mới và hot nhất, đồng thời thiết lập các sơ đồ điều khiển phức tạp nhất để mô phỏng lối chơi của giải đấu một cách trung thực nhất có thể.
Điều đó cũng tốt nếu bạn thích sự chân thực, nhưng trong các thế hệ trước, khi tính chân thực chưa phải là yếu tố chính, các game thể thao tập trung nhiều hơn vào việc có nhịp độ nhanh và mang tính giải trí hơn bất cứ thứ gì khác.
Một pha ném bóng trong game thể thao arcade NBA Jam với đồ họa phóng đại
Các game thể thao arcade như NBA Jam hay NFL Blitz đã loại bỏ hầu hết các yếu tố phức tạp của các môn thể thao tương ứng, cắt giảm mọi thứ chỉ còn vài nút bấm và một cần điều khiển. Một phần niềm vui của thể thao ngoài đời là hầu hết mọi người đều có thể chơi chúng, và đó cũng có thể là niềm vui của game thể thao. Hiện nay có rất ít game thể thao hiện đại đi theo hướng tiếp cận này, nhưng chúng thường là các sản phẩm nhỏ và thường mô tả các môn thể thao mang tính tưởng tượng hơn là sử dụng bất cứ thứ gì chúng ta biết. Hãy tưởng tượng một game thể thao có nhịp độ nhanh, dễ tiếp cận sẽ hấp dẫn đến mức nào nếu được đầu tư sản xuất ngang với các game thể thao hiện tại.
8. Game Bắn Súng Màn Hình Lặp (Looping Shoot ‘Em Up)
Vòng Quanh Thế Giới
Thể loại game bắn súng (shoot ’em up) điển hình, cả trong quá khứ và hiện tại, thường có các màn chơi tự cuộn với kẻ thù xuất hiện theo các mẫu và đội hình cố định. Đó là một cách hay để mô phỏng một con tàu đơn độc bay vào lãnh thổ địch nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu bạn muốn mô tả một con tàu bảo vệ lãnh thổ của mình, một cách tiếp cận tốt hơn sẽ là game bắn súng màn hình lặp.
Màn chơi game bắn súng màn hình lặp Fantasy Zone, di chuyển quanh khu vực cố định
Trong các game như Defender hoặc Fantasy Zone, con tàu của bạn có quyền di chuyển tự do trên toàn bộ bản đồ ngang, với kẻ thù xuất hiện ngoài tầm nhìn của bạn theo các khoảng thời gian cố định. Bạn có thể không nhất thiết phải bảo vệ một mục tiêu cụ thể, nhưng điều đó chắc chắn có thể là một yếu tố. Chủ yếu, nhiệm vụ là bắn hạ tất cả mà không bị bắn trúng, điều này khó hơn vẻ ngoài khi mục tiêu xuất hiện từ cả hai phía. Fantasy Zone, đặc biệt, đã thêm các yếu tố thú vị như cửa hàng phụ tùng để nâng cấp tàu của bạn ngay lập tức. Các game bắn súng thông thường đã tồn tại đến kỷ nguyên hiện đại, vì vậy thật công bằng khi các game màn hình lặp cũng có cơ hội của mình.
9. Game Bắn Súng Ống (Tube Shooter)
Dấu Ấn Của Đồ Họa 3D
Có lẽ một trong những thể loại ít được đại diện nhất trong lịch sử game là game bắn súng ống (tube shooter), đến mức rất có thể bạn còn không biết chúng tôi đang nói về cái gì ở đây.
Cấp độ đầu tiên của game bắn súng ống Tempest, mô tả lối chơi di chuyển vòng quanh màn hình
Phổ biến trong các khu game thùng vào đầu những năm 1980, chỉ có hai ví dụ về tube shooter nổi bật trong tâm trí: Gyruss và Tempest. Khái niệm tương tự như game bắn súng thông thường, nhưng thay vì màn hình ngang hoặc dọc, nhân vật của bạn di chuyển theo một vòng tròn quanh chu vi màn hình, bắn các mục tiêu bay về phía bạn như thể chúng đang ở trong một cái ống. Đây là một cách tuyệt vời để thể hiện các khái niệm và công nghệ game 3D sơ khai. Tempest 2000 thậm chí còn là tựa game ra mắt cùng máy Atari Jaguar vào năm 94, mặc dù điều đó không có nhiều ý nghĩa. Đồ họa 3D ngày nay không cần phải phô trương nữa, nhưng đây là một dạng điều khiển game mới lạ chưa bao giờ thực sự có được vị trí xứng đáng. Với đồ họa phức tạp hơn ngày nay, bạn có thể mô tả đủ loại quái vật kỳ dị bò lên ống về phía bạn, điều này sẽ rất tuyệt cho thẩm mỹ khoa học viễn tưởng hoặc thậm chí là kinh dị.
Kết Luận
Ngành công nghiệp game luôn không ngừng thay đổi và phát triển, đôi khi để lại phía sau những viên ngọc quý của quá khứ. Các thể loại như phiêu lưu bằng văn bản, bắn súng hồng ngoại, platformer màn hình ngang, giải đố chiến thuật, game giáo dục, bắn súng trên ray, thể thao arcade, bắn súng màn hình lặp và bắn súng ống đều từng có thời kỳ hoàng kim và để lại dấu ấn nhất định trong lịch sử.
Mặc dù có thể chúng không còn là những cái tên nổi bật, nhưng tiềm năng sáng tạo và những trải nghiệm độc đáo mà chúng mang lại vẫn còn nguyên giá trị. Việc khám phá lại những thể loại game cũ này không chỉ giúp chúng ta hiểu thêm về nguồn gốc và sự tiến hóa của game hiện đại, mà còn có thể khơi nguồn cảm hứng cho những ý tưởng gameplay mới mẻ trong tương lai.
Liệu một trong những thể loại game bị lãng quên này có thể tái xuất và chinh phục thế hệ game thủ mới? Thời gian sẽ trả lời. Tuy nhiên, chắc chắn rằng những phong cách chơi game độc đáo này vẫn xứng đáng được nhớ đến và thậm chí là được trao cơ hội thứ hai.
Bạn nghĩ sao về những thể loại game cổ điển này? Tựa game nào bạn muốn thấy được hồi sinh nhất? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn dưới phần bình luận nhé!
